Përsëri mbi Noel Malcolm dhe Ismail Kadarenë

Siç e kanë mësuar diktatorët dhe politikanët gjatë gjithë historisë, është gjithmonë shumë e përshtatshme të kesh një kurban të cilin mund ta fajësosh për të gjitha pasojat e politikave negative që ata vetë kanë vënë në jetë. Nëse ka një kurban, atëherë përgjegjësia zhvendoset lehtësisht nga fajtori i vërtetë në të pafajshmit. Sigurisht, nuk janë vetëm të fuqishmit që e përdorin kurbanin; njerëzit e zakonshëm, veprimet e të cilëve në mënyrë të paparashikuar çojnë në përfundime që i zënë ata ngushtë apo janë të papranueshme për ta, do të akuzojnë dikë tjetër sikur është burimi i vërtetë i atyre veprimeve.
Noel Malcolm është një shembull i shkëlqyer i kësaj teknike të zhvendosjes së përgjegjësisë. Në janar të vitit 1998, kur Ismail Kadare ju përgjigj artikullit të Malkolmit të 6 Nëntorit 1997 mbi Kadarenë në “The New York Book Review”.Malcolm pretendoi se ishte i tronditur me sa keq Kadareja e kishte “keqkuptuar” artikullin. Ai nuk mund të kuptonte se si Kadareja mund të kishte “keqinterpretuar” artikullin. Tani, pesëmbëdhjetë vjet më vonë, Dielli (25 Gusht 2012) dhe Malcolm kanë ringjallur këtë çështje, duke përdorur si justifikim një letër nga Gjekë Gjonlekaj.
Malcolm, në letrën e tij drejtuar Diellit, ofroi dy shpjegime të mundshme të “keqkuptimit” dhe “keqinterpretimit” të Kadaresë ndaj artikullit të tij të fillimit:
“Njëri ishte se Kadareja, i cili ka njohuri të shkëlqyer të gjuhës frënge, por të kufizuar të asaj angleze, kishte lexuar shpejt e shpejt shkrimin dhe kishte keqkuptuar plotësisht arsyetimin. Një shpjegim tjetër ishte se Kadareja mbështetej në dikë tjetër për të dhënë një përmbledhje të artikullit, dikush për të cilin, edhe në qoftë kishte ca njohuri të anglishtes më të mirë, do të ishte e vështirë për të përcjellë logjikën time ose për të paraqitur atë të saktë.”

Z. Malcolm tani e ka “zgjidhur” këtë – sic e quan – “mister” afatgjatë.  Kush është pala fajtore? Natyrisht, ky është Gjekë Gjonlekaj! Duhet të ketë qenë zoti Gjonlekaj i cili i ka dhënë Kadaresë një përmbledhje gabuar të artikullit të Malcolmit! Kjo, pamvarësisht se Kadareja, në letrën e tij të vitit 1998 “The New York Book Review” shkruante: “Unë kam qenë një lexues i rregullt i ditarit tuaj për shumë vite, i dashur Botues.” A duhet të besojmë se Z. Gjonlekaj i ka përmbledhur të gjithë artikujt në “The New York Book Review” për Kadarenë, gjatë gjithë këtyre viteve? Duket shumë e pamundur. Eshtë po aq e pamundur që Kadareja do ta bazonte përgjigjen e tij ndaj artikullit “The New York Book Review”. Malcolm në një përmbledhje të thjeshtë, se sa në një përkthim të saktë dhe të hollësishëm të këtij artikulli në gjuhën shqipe apo frënge, nëse Kadare nuk mund të kuptonte të gjitha nuancat Anglisht të shkrimit të Z. Malcolm. Z. Malcolm duket të jetë në dijeni se duke fajësuar zotin Gjonlekaj për “keqkuptimin” dhe “keqinterpretimin” e Kadaresë, ai është duke fyer në thelb inteligjencën e Kadaresë dhe diskriminimin intelektual.

Z. Malcolm, dhe Dielli, kanë gjetur një kokë turku të përshtatshëm në Z. Gjonlekaj. Nuk kishte asnjë “mister” rreth kritikës së Kadaresë të artikullit të Malcolm-it. Ishte Malcolmi vetë, për shembull, i cili kujton dy poezi të herëshme të Kadaresë që lavdërojnë Stalinin. Po të ishte ky një veprim i një “miku”, atëherë, siç është thënia, “Kujt i duhen armiqtë?”

Leonard Fox
Charleston, South Carolina
Profesor në pension, New York University
Përkthyes i Kanunit të Lekë Dukagjinit ( The Code of Leke Dukagjini)