Shkruan: Tina Lulgjuraj, mësuese
Në mbarë trojet shqiptare, sot shënohet 7 Marsi, Dita e Mësuesit. Siç e dimë,hapja e shkollës së parë shqipe, 7 Mars 1887 në Korçë kurorëzoi me sukses një nga detyrat kryesore të lëvizjes sonë kombëtare, atë të përhapjes së arsimit në gjuhën amtare, për të cilën dhanë kontributin e tyre edhe vëllezërit Sami e Naim Frashëri.
Por a është kjo në të vertetë datë e cila shënoj në historin tonë hapjen e parë të shkollë Shqipe?
Prof. dr. David Luka pohon se shkolla e Kurbinit është shkolla e parë shqipe. “Shkolla e Kurbinit zë fill më 1632, vazhdon më 1641 dhe mbyllet më 1650. Mbylljen e shkollës e sqaron dokumenti i këtij viti. Kemi një letër që Mark Skurra i drejton një kardinali, ku i shpjegon se meqë ai ka arritur moshën e pleqërisë, nuk mund të qëndrojë më gjatë në ato vende me ruajtë kishën nga persekutimet e barbaritë dhe me mbajtë shkollën e 12 xhakojve për t’i shuguruar pastaj meshtarë për të mirën e popujve të krishterë. Në këtë shkollë mësimi është bërë shqip. Për programin që është zbatuar aty citoj atë që thotë prof. Shefik Osmani në enciklopedinë e vitit 1985: “Shkolla e Kurbinit, një nga shkollat e para shqipe, e themeluar më 1632, në afërsi të Krujës, që i përkiste vilajetit të Shkodrës. Përveç leximit e shkrimit aty jepej edhe mësimi i gramatikës. Përdorëshin si tekste mësimore edhe veprat e Frang Bardhit, Pjetër Budit, Pjetër Bogdanit në gjuhën shqipe. Pushtuesit osmanë e pënguan deri sa e mbyllën”.
Pra shkolla e parë Shqipe është hapur 400 vjet më par. Për shumë dhjetevjeqar shteti komunist ka servisur tezën zyrtare se sipas të cilës shkolla e parë shqipe është hapur vetëm në Korçë me 7 mars 1887 Faktet tregojnë se shkolla shqipe janë hapur në viset e veriut rreth 400 vjet më parë. At Donat Kurti në një studim të botuar në revisten Hylli i Dritës me 1935 flet për të parën shkollë shqipe të hapur me 1638. Si të parat shkolla ‘’pë sa dijm na’’ ai permënd shkollat e Pdhanes (lexo:Pllanes) ,e Blinishtit dhe e Shkodres. Për të parën ai thotë se është hapur me 1638.Ndërsa studiusi amerikan Edwin Jacques në librin e tij të njohun ‘’Histroria e Popullit Shqiptar nga lashtësia deri në ditet e sotme’’ (The Albanians:An Ethnic history from Pre-Historic Times to dhe present ) i çon shkollat e para shqipe pak më përpara në kohë në vitin 1632. Shkolla e parë e dokumentuar në gjuhen shqipe u hap në Velje (Vele) te Mirdites me 1632.Po nje tjeter shkollë e hershme është edhe ajo në Kurbin e vitit 1632. Në këto shkolla pervec shkrimit e leximit aty mesohej edhe gramatika shqipe e perdoreshin librat e Bardhit,Bogdanit e Budit. E.Jacques shton se nje tjeter shkolle u hap ne Pllane nje fshat afer lumit Mat me 1638, në Troshan me 1639 dhe ne vete qytetin e Shkodres me 1698. Në këto shkolla terhjekun vëmëndjen emrat e mesuesve su :Shqiptari (Gjon) Shkodrani (Filip) e Dhermiu me prejardhje nga jugu i Shqiperise nga Dhermiu. Deri me 1878 u hapen shkolla në gjithë veriun e deri në Durrës.Kishte 21 shkolla fillore qe zhvillonin veprimtarine e tyre më nga 30 nxënës secila duke perjashtuar ate të Prishtinës që kishte më se 80 nxënës. Të gjtha këto shkolla ishin fetare katolike gjë e kuptushme për kohen dhe nuk kishte si te ishte ndryshe. Katolicismi perfaqesonte fene e pare te shqiptarve. E.Jacques citon nji klerik franceskan me emrin Leonardo i cili lidhur me thelbin e shkollave pohon: Ne Jemi më shumë misionare te qytetnimit se sa të fesë. Me këtë frymë mbahet edhe Kuvendi i Arberit me 14-15 janar 1703 të dielën e dyte të Epifanise ne Kishen e Shën Kollit ne Mirkinje te Lezhës. Kuvend i organizum nën drejtim e nji Pape të madh Klementi XI pape me gjak shqiptari i cili sunonte të mbante gjallë hqiptarizmin e kombin shqiptar nga asimilimi i perandorise Osmane. Sic dihet historikisht dokumentet u botun si në latinisht si në shqip 300 vjet më parë gja që dëshmon se ishin të shumtë ata njerez qe dinin te shkuanin e lexonin shqipen pra as shkollat ku ata ishin shkolluar. E.Jacques thekson se në Shkoder në 1877 kishte nji qendër me ndikim e arsimim të larte Kolegji Shën Francesk Savierit, qe paiste me arsim tregtar e teknik më se 400 studente. Kjo shkollë e larte ishte edhe nji qëndër shkencore për krejt Ballkanin.Në këtë Kolegj Shën Francesk Savierit ndollej edhe Observatori astronomik i themelur me 1888 si i pari observator astronomik në Ballkan. Observatori astronomik vazhdoi funksinimin e tij deri me 1947 kur u konfisku na komunistet. Le të kthehena tek shkollat.Asnji botim zyrtar nuk i përmend ato e vazhdohet me tezat e vjetra ku i bahen elogje shkollës së Korçes. Ndodh për përgjegjësinë shtetnore, padije,për ateizem, apo pse janë gjurmet e frymes kunder-kombëtare të diktatures e cila e vënte ‘’intercionalizmin ‘’ e ideologjine para interesave kombëtare? Çdo të thotë prapësimi i historisë e qumja e hapjes së shkollës së parë shqipe me 300 vjet më vone nga sa eshte e verteta e dokumentuar. Ne nji Europe ku lulzojnë Universitetet mijevjeqare eshte dicka e perbindshme e mostruoze kunder kultures e historise së kombit tand te deklarohet se kemi hapur shkollen e pare shqipe me 1887 kur e vërteta është krejt ndryshe dhe duke humbur qellimisht 300 vjet histori e kulture. Është një ndër sherbimet ma të keqia që i bahet Kombit Shqiptar si dhe nji investim për llogari të qarqeve etnonacionaliste te Ballkanit. Të gjithë diktatoret e perkambim popullin e vet por jo edhe kulturen e trashiguar e gjuhen e tij. Me sa duket eshte quajtur politikisht e drejte dhe e dobishme qe per inad te Shkodres dhe te Veriut antikomunist për urrejte ndaj katolicismit e qyteterimit perendimor te sakrifikohej e fundosej edhe kultura e trashigimia e qytetnimit Europian i kombi shqiptar.
Ndërsa kur është fjala për hapjen e shkollave shqipe tek ne, pra në territorin e Malit të Zi, sipas studiuesit prof.dr. Palokë Berishaj,datojn që nga viti 1893 në Arzë-Hot, Tuz (v.1915/16), Triesh (v.1916/17), Priftën (v.1916/17), Dinoshë (v.1917/18), Ulqin, Larje, Plavë, Vuthaj e Martinaj (v.1916/17).
Në këtë ditë ne të gjithë së bashku kujtojmë mësuesin tonë të parë që na mesuan shkonjat shqipe,na mesuan se si ta duam dhe ta respektojmë atdheun.Na mesuan poezite e bukura te autorve tone të mrekullushem që çdo fjalë e varg i saj të mbetet e të ngulitet thelle në mendjet tona.Me aq dashuri e respekt janë sjellur me ne per té na mesuar e kritikuar me atë metoden dashamise kur ne benim gabime.Mesimet e mesuesve tone u bënë udhërrëfyes për rrugën tonë në të ardhmen.Ato mësime na ndjekin edhe sot që kemi dale në jetën tonë të pavarur.Le t’ua dedikojmë suksesin tonë në jetë mësuesve tanë.