Talenti nuk ka moshë
Pjetër Frroku realizoi ëndrrën e tij në moshën 31 vjeçare. I lindur në Shkodër në vitin 1967, nga një familje mirditore, Pjetër Frroku ( Lala ) u “detyrua” nga deshira e babait të tij të studionte ne ekonominë ushtarake dhe te punonte disa vite në këtë profesion, por pa e hequr mendjen kurrë nga artet vizuale; piktura, skulptura dhe, skicimet e një imagjinate të pasur në kokën e tij. Kishte provuar që në moshën 18 vjeçare te bënte disa punë të vogla, për të cilat nuk i tha askuj, pasi i dinte deshirat e të atit, i cili nuk donte që i biri të përfundonte në një mjeshtër të rëndomtë, pa nevojën e diplomimit, në ndërmarrjen e at’herëshme artistike “ Migjeni “, që ishte ne Shkodër. Fantazia e Pjetrit kishte mbetur në Mirditë, në Munellë, në Spaq, prej nga e kishte prejardhjen. Ato monumente të gjalla natyrore, që ishin të ndërtuar aq bukur dhe në harmoni me objektet përreth, i bënin shumë përshtypje, tek mendonte me vete, se cila mendje dhe dorë i kishte ndërtuar ato.
Edhe pas akademisë së ekonomisë ushtarake, në të gjitha punët që bëri, mendjen e kishte te guri, te peneli, te arkitektura, pa e ditur ekzakt se kur do t’u vinte radha atyre punimeve, herë herë duke menduar se, ndoshta nuk do t’i realizonte kurrë.
Pjetri, një karakter i formuar me një qendrueshmëri përfekte, nuk ia hiqte mendjen kurrë dhuntisë së tij të natyrshme, për të cilën një ditë do punonte, edhe pse i dukej i nevojshëm një formim kulturor, për një ndërmarrje të tillë. Veç kësaj kërkese, Pjetri ishte dhe është një artist ekspresiv me synime të qarta, që jetojnë jo veç në projekte, por edhe në realitetin krijues.
Mbas vitit të mbrapsht
Njihet tashmë viti 1997. Pikërisht gjatë këti viti, Pjetri u rrek të “thyente” kufirin, të cilin e kishte “ruajtur” prej vitesh në bunkerizimin kombëtar, nga bota e kulturuar dhe qytetërimi perëndimor. Përpjekjet e atij viti qenë të pasuskseshme për ëndrra , pasi nuk donte të dilte në botën e panjohur si një emigrant i vetmuar. Tashmë, Pjetri kishte krijuar familjen dhe largimin prej saj, as që e mendonte . Tentaivat qenë të shumta, derisa pas një viti, ku nëpërmjet një ndërmjetësimi arriti ta lërë Shqipërinë, për t’u dhënë krahë ideve në botën helene të mijëra e mijëra veprave të artit, që nga ndërtimet skenike të para Krishtit, deri në ndërtimtarinë e sotme moderne. Ne ishim aq larg me helenet, në mos ata ishin rraca jonë, saqe Greqia na dukej e paarritshme, mendonte Pjetri në ditët e para të arritjes në Kretë, konkretish në qytetin Rrethimno. Kufizimet ideore, tashmë ishin zgjidhur përfundimisht, sa Pjetri mund të mendonte e punonte, duke u dhënë udhë energjive në formën që ai donte, si dhe në përmbjatje të kohës, për të cilën punonte. Sekretarja e Prefekturës së Kretës, Maria Plutinaqi do të shkruaj në një gazetë greke, në vitin 1999, kur Pjetri u bë i njohur. Pas pjesëmarrjes në një ekspozitë të organizuar nga Bashkia e qytetit, Maria i njihte mirë punët dhe ishte një adhuruese e talentit të tij të spikatur, kur shprehej: “ Fantazia e Pjetrit mori udhë tek miku i tij Dhimitër Ljudhaqi, tek kulla në një grykë, Agjia Vasilioti, ku është përdorur 300 m3 gurë. Puna e tij e fundit është një bust që e mbaroi, vetëm për 16 ditë”. Inagurimi u bë në zonën historike Embrozniros Ipokonomi për nderin e dy udhëheqësve të mendjes dhe të penës, Marko Dukaçit dhe Niko Markaçit. Monumeti paraqet një luftëtar trim nga Kreta, që shikon të arthmen.
Maria vazhdon : “ Skulptori e punoi gurin në lindje të qytetit, në kulmin e nxehtësisë. E vetmja masë mbrojtëse ishte një qadër plazhi. I mbushur me pluhur të bardhë e djersë, ishte shumë i lumtur”.
A nuk është ky një vlersim me një vërtetësi të pabesueshme. Për 16 ditë një vepër!
Edhe ata që nuk janë artist e kuptojnë artistin, ndaj Maria do të përfundonte shkrimin e saj..” … duart dhe trupi i tij levizin vazhdimisht si një ingranazh ore, flet me shpirtin e tij që është një lum i rrëmbyer ndjenjash, është i gjithi një vezullim në horizont dhe, një ditë, sigurisht është shumë e sigurtë, që Pjetër Frroku do shpërthej lart… aq lart sa do e shikoj dhe njohë gjithë bota.”
Një parandjenjë të tillë kaq të sinqertë dhe miqësore, mund ta kenë vetëm ata që besojnë në artin e vërtetë dhe që e njohin artistin, pa pasë nevojë të dinë shumë rreth tij. Kur dhe ku i mori Pjetër Frroku këto vlerësime në atdheun e tij? O Zot, si do t’i dukeshin, po t’ia jepte një mjeshtër shqiptar, pa patur nevojë të mirrte rrugët e botës, veç për të mbijetuar!
Mjeshtër i madh për të huajt, i panjohur për shqiptarët
Nuk e di pse duhet që mjeshtrit shqiptarë t’i vlerësojnë të huajt. Jo se nuk është në nderin tonë, kur talentë si Pjetër Frrokun do ta parashikoi një greke, si një artist që do te ngjitet aq lart, sa do ta njoh bota. Por, e çuditshme është, pse nuk i bëjmë të njohur në Shqipëri, pse duhet të huajt t’i zbulojnë dhe ndihmojnë, duke i krijuar ndjenjën e jetimeve. A e din Instituti i Diasporës dhe a ka shkruar diçka për Pjetër Frrokun? A ia rekomandoi Televizionit Shqiptar një artist si Pjetër Frroku? A i tha shtetit që i shërben, se duhen ndihmuar këto talente dhe duhet shteti të bëj kontrata, qoftë edhe duke fituar, por ama të ndihet dora e shtetit, sepse është qytetar i atij vendi. Ai nuk pranoi nënshtetësinë greke, veç për mburrje kombëtare. Nuk u bë Petros as Petraq, sepse e donte emrin e tij, e donte dhe e don vendin e tij! Për cilën kulturë punon Ministria e Kulturës, kur e ka pase shansin t’i njohë punimet e tij, që në vitin 2001? A nuk kishte , apo nuk donin specialistët shqiptarë të kulturës të bënin vlerësimet e duhura për këtë artist? Të ndjehesh në vendin tënd më i dsikriminuar së në vendin ku shqiptarët i nënshtrohen një diskriminimi racor të pashoq?! Sa keq!
Tigri i gurit
Që në vitet e para të punës, Pjetër Frroku fiton një thirrje të veçantë “ Tigri i gurit”, një nofkë kjo që përcakton energjinë e artistit në punët e tij, si dhe idetë e realizuar në një kohë rekord. Puna e parë e Pjetrit ishte portreti i Aleksandrit të Madh, realizuar në gur në përmasat 60 x 50 cm, i cili u porosit nga pronari i një hoteli me të njëjtin emër, në Kretë. Pjetri, edhe pse konkuronte në kushte jo të barabarta, shumë shpejt u përballë me presione, të cilat priteshin, si në çdo specialitet tjetër, kur dikuj, me punën tënde mjeshtrore, i merr edhe punën, ose e detyron të gjëjë forca dhe mundësi të reja përballjeje, veçanërisht kur je i huaj. Presionet, ndoshta dhe përbuzjet për një njeri, që kushtet ekonomike dhe politika e vendit të tij e detyron të bëhët artist në një vend të huaj. Që në punën e pare, Pjetri do i habiste shumë përsonalitete të artit grek. Para Pjetrit trembej dhe guri dhe merrte format e fantazisë së tij, po kurrë të një mjeshtrie amatoreske, edhe pse ishin fillime të vështira. Shpërthimet e rrufeshme dhe në një kohë kaq të shpejt, nuk vijnë krejt vetvetiu, nëse dikur ose dikun nuk e ke provuar mendjen dhe dorën. Në zonat ku njihej, dhe ato nuk qenë të pakta, Pjetri tashmë thirrej “ Tigri i gurit”, edhe pse finesa nuk kishte asgjë më forcën dhe muskujt e tigrit të vërtetë. Të futesh në tregun artistik, të artit të njohur grek është shumë e vështirë, pasi grekërit janë rritur dhe jetojnë me muzetë, me pikturat dhe punimet artistike të llojeve të ndryshme. Greqia është e tëra një muze, ose një sallë e stërmadhe arti, që nga antikiteti deri në ditët e sotme. Vetëm pas dy vjetësh, Pjetri do arrinte të çe
lte ekspoziten përsonale, i ndihmuar nga Bashkia e Kretës, ndërsa në Shkodrën e kulturës, ku kishte lindur, akoma nuk e njhnin Pjetrin si artist, jo vetëm të gurit, por edhe si një piktor me një saktësi dhe mjeshtri brilante. Për mua, vetëm portreti i mirditores e plotëson brilantizmin, që në njohjen e ngjyrave,deri në përdorimin e detajeve domethënëse, në realizmin e portretit, i cili në rastin konkret mbart veçoritë psikologjike, emocionale dhe gjinore të një krahine vitale.
T’u imponohesh artistëve, duhet të jeshë artist
Në pak vite, punët e Pjetrit morën emër. Përveç punëve për te jetuar, gdhendjet artistike, që u vlerësuan, sidomos në artin monumental, që në vendin helen është në nivlein më të lartë të mundur.. Punët e Pjetrit kishin edhe shijen e nevojshme, për t’i hap rrugë vetes. Artisti tregohet, jo veç mjeshtër i dorës, por së pari i mendjes, duke zgjedh ato figura të Greqisë, që i duan dhe vlerësojnë grekët. Punët “ Poseidoni”, “ Vajza dhe delfini”, “ Kali i Trojës”, “ Pusi i Krishtit”, “ Dionisi, mbret i verës”, “ Nusja”, “ Apolloni”, “ Delfinët”, dhe veçanërisht monumenti kushtuar emigrantëve grekë e shumë punime të tjera, do t’i jepnin gurëgdhendësit vlerësimin e merituar dhe pranimin e menjëhershëm në qarqet artistike greke. Në vetëm 6 vjetët e para të punës, arrin në vlerësimin më të lartë “ Kaliteknis”, që u jepet veç mjeshtrave të mëdhenj të skulptures.
Një nga punët e tij, siç është “ Lapidari i Kretës”, realizuar në gur dhe në lartësinë 4 metra, vendosur në Honia, do të mirrte vlerësimet maksimale nga njohës shumë të mire të skulptures monumentale. Poashtu, punët “ Harmonia e fëmijëve”, “ Kulla” në një lartësi prej 17 metra, “ Shën Gjergji” me përmasat 2 x 1.30 m, kanë një guxim të veçnatë artistik, duke njohur edhe anatominë, deri në përmasat ekzakte të gjymtyrëve dhe realizimin e tyre mjeshtëror, pa qënë i diplomuar në Institute arti, ku studiohen dhe projektohen të gjitha figurat që realizohen, për ekspozimin publik të tyre.
Ekpsozita e parë në Shqipëri
Pas katër vitesh, Pjetri do hap ekspozitën e parë me disa nga punimet e tij, në Tiranë. Edhe pse ekspozita u vizitua, pati dhe një mosbesim gati gati në xhelozi nga artiste të tjerë të këti lloj arti. I vetmi që do jepte vlerësimin më të lartë për punimet e Pjetrit, ishte skulptori i njohur Kujtim Buza. Po ky artist, ishte i vetmi që do kërkonte nga kolegu i tij, që artin, pasurinë më të madhe që e zotëronte ky talent, ta vinte edhe në funksion të vendit të tij ( tonë ), edhe pse kushtet nuk do të ishin të njëjta me vendin fqinj, i cili tregon interes të veçantë, kur bëhët fjalë për një artist të këtyre përmasave.
A nuk ishin mediat shqiptare të interesuara, t’i jepnin krahë këti talenti, edhe pse emri i tij nuk njihej në tokën ku kishte lindur. Fare pak interes! Por, Pjetri nuk do t’u dekurajonte nga ky mosinteresim. Puna e gjithkujt një ditë do të dalë në dritë, ashtu siç doli atje ku nuk njihte, qoftë edhe një njeri të vetëm që ta kuptonte, nëse nuk do fliste puna dhe vepra. Realizimi i më shumë se njëmijë punimeve në vetëm 11 vjet, nuk ka nevojë për përkthim. Ato flasin në çdo gjuhë dhe kuptohen nga të gjithë. Në po këtë periudhë, 25 shkrime në media prestigjoze nuk janë pak. Të shruhet në revisten e njohur të artit “ Prestige “ është një vlerësim që rrallë kujt i bëhët.
Në këtëo nivele vlerësuese mund të hysh veç me punë dhe talent. Të fitosh çmimin e parë në 124 firma konkuruese dhe të ngjitesh, që në ditën e dytë të panairit, nga pavioni 54 në pavionin e tretë të ekspozitës, nuk është pak. Dhe, ku? Në një mjedis shumë mbytës për një të huaj. Flitet këtu për Ekspozitën Kombëtare të Firmave Teknologjike, realizuar në Rethimnos nga 31 Maj deri me 8 Qershor 2003, ku Pjetri paraqiti 24 punime. Punët e mjeshtrit, në tre katër vitet e para i kaluan kufijtë e Shqipërisë. Artistit i vijnë porosi, tashmë nga shumë vende të njohura evropiane, të cilat i realizon në një kohë të paparashikuar, falë aftësive vetëorganizuese dhe njohjes së profesionit. Nuk është e pabesuar, kur mëson se Pjetri i ka kaluar edhe kufijtë e Evropës me punën e tij. I ftuar nga një kompani e njohur Amerikane, ai tashmë ndodhet në shtetin verior të SHBA-se, në Michigan.
Pjetri në Amerikë
Një thirrje në një ditë të egër dimri, siç janë jo rrallë në Michiganin e bardhë, miku im Albert Arapi, do më ftonte për një kafe të veçantë në Panera Bread, në 16 Mile Rochester Road. Qe vërtetë befasia më e këndshmë imja në këto vitet e fundit, prezantimi me artistin Pjetër Frroku. Në aq sa mund të njihesh në një kafe, Agustin Gjoka, një nga miqtë e Pjetrit, më njohu me qindra punime të fotografuara dhe të ruajtura me kujdes, për të cilat më thotë Pjetri janë vetëm disa nga realizimet e tij më të zgjedhura. Mua do më tërhiqte shumë “ Portreti i Mirditores”, të cilin edhe ia kërkova ta kemë në dosjen time të punimeve të preferuara. Për mua “ Portret mirditorje” është motra e “ Motres Tone” të Kolë Idremenos. Ishte ende janar dhe një fundjanar i acartë, por me punët dhe idetë e Pjetrit ndiheshim tepër ngrohtë. Ai tashmë, do jetë në Amerikë dhe hapsira e këtij vendi të bekuar, gjithësesi do ta ndihmojë të arrij në cakun, që mjeshtri i ka vënë vetes. Skulptori i njohur shqiptar, Kreshnik Xhiku, i cili punon dhe jeton në Washington, do të njihet me punët e tij dhe jam i bindur se parashikimi i Maria Plutinaqit po bëhët realitet në ngjitjet e Pjetrit, i cili përherë mendon shqip dhe, që t’i japë artit të tij, sa të jetë e mundur vlera shqiptare, edhe pse punon për kombe të tjera. Kjo është ëndrra e tij dhe, Pjetri i realizon ëndrrat!
Pjetër Jaku
Michigan,
Mars 2009