Nga Hajrullah Hajdari
Thelbi i mbrojtjes së pakicave kombëtare është “ mbrojtja e pakicave nga shumica” çka nënkupton obligimin e shumicës (shtetit) për t’u krijuar atyre, nëpërmjet infrastrukturës ligjore dhe zbatimit të tyre në praktikë, kushtet normale për ruajtjen dhe avansimin e të drejtave kombëtare të tyre ashtu që ata mos të ndiejn vetin të diskriminuar, të pabarabartë me popujt tjerë shumicë apo pakicë në shtetin ku jetojnë.
Mali i Zi që në vitin 2008, bazuar në dispozitat kushtetuese dhe Ligjit mbi të Drejtat dhe Liritë e Popujve Pakicë për periudhën 2008-2018, ka aprovuar Strategjinë e Politikave të Pakicave Kombëtare, si dokument themelor i planifikimit që përcakton politikën e Qeverisë së Malit të Zi në fushën e respektimit dhe mbrojtjes së të drejtave të popujve pakicë, gjegjësisht obligimin e organeve shtetërore për krijimin e kushteve për përmirësimin dhe avansimin e kushteve jetësore në të gjitha sferat e saja,gjatë zbatimit të dokumentit. Ndër të tjera ky dokument përfshinë rregullimin normativ dhe zbatiminnë praktikë në sferen e përdorimit të gjuhës dhe shkrimit, arsimit në të gjitha nivelet, kulturës dhe traditës, informimit, identitetit kombëtar, individual dhe kolektiv, participimin politik dhe përfaqësimin në organet shtetërore, politiken ekonomike zhvillimore etj.
Efektet e kësaj strategjie në sferat e përmendura akoma janë nën nivelin e përcaktuar, e sidomos janë nën nivelin e pritshmërisë së shqiptarëve në raport me kontributin e tyre në jetësimin e pavarësisë së shtetit malazez dhe funksionimit të shtetit ligjor dhe të drejtës dhe kjo jo vetëm për fajin apo mosangazhimin e qeverisë dhe organeve të saja. Subjektet politike shqiptare në mungesë të një platformë politike rrjedhimisht nuk krijuan strategji apo plan të veprimit politikë për arrijtjen dhe avansimin e të drejtave të pakicës shqiptare në Mal të Zi. Ata sikur u knaqen me sigurimin e ndonjë karrike në parlament apo ndonjë vendi udhëheqës në organet ekzekutive të pushtetit malazez.
Realisht shqiptarët në Mal të Zi, në sferat e lartëpërmendura, nuk kanë mundësi t’i shijojnë të drejtat as në nivelin që Kushtetuta, Ligji apo Stragjia në fjalë ju garanton. Sot gjuha dhe shkrimi shqip injorohet nga organet e gjyqësisë dhe administratës, madje edhe atyre lokale, ani se Statuti i komunave (Ulqin e Tuz) i obligon, informimi në gjuhën shqipe nuk është as përsëafërmi në nivelin e përcaktuar ligjor, përdorimi i simboleve kombëtare nuk është zgjidhur si duhet përderisa në vendbanimet me shumicë shqiptare flamuri kombëtar nuk valon edhe në organet shtetërore, gjyqësore e të adminstratës, përfaqësimi i shqiptarëve në pushtetin legjislativ është degradues dhe diskriminues nderësa punësimi i shqiptarëve në organet ekzekutive të shtetit, në nivelin 1,32 % kundrejt 5 % të pjesëmarrjes se tyre në numrin e përgjithshëm të popullsisë, po ashtu është diskriminues. Për vet faktin se vendet te banuara me shqiptarë edhe sot e kësaj dite bëjnë pjesë në rradhën e vendeve më pak të zhvilluara, për arrijtjet në sferen e zhvillimit ekonomik as që mund të bëhët fjalë. Janë këto vetëm disa nga shqetësimet për ata shqiptarë që vazhdojnë të jetojnë në trojet e tyre (të tjerët,të paknaqurit nga cilado arsye, po e braktisin vendin) e për të cilat faktori politik shqiptarë është dashur dhe duhet të ngrisë zërin e kërkesave të instancat shtetërore deri te ato ndërkombëtare për të gjetur mbeshtetje për realizimin e të drejtave të tyre, sëpaku deri në nivelin që infrastruktura ligjore e brëndshme dhe ajo ndërkombëtare ju garanton.
Ndërkohë, qeveria e Malit të Zi (Ministria për të Drejtët e Njeriut dhe të Pakicave) ka përgaditur propozimin e ri të Strategjisë së Politikave të Pakicave për periudhën pesëvjeçare, 2019-2023, me të cilën parashikon masat dhe detyrat, me zbatimin e të cilave do të përmirësohet përfaqësimi i pjesëtarëve të pakicave në organet e vetëqeverisjes shtetërore dhe lokale, forcimin e aftësive të institucioneve për të ruajtur dhe të promovuar të drejtat e pakicave.
Duke analizuar propozimin vërehet një qasje me më shumë përgjegjësi, më e hollësisshme, më gjithëpërfshisese, më serioze e propozuesit e cila, nëse do të implementohet në praktikë, krijon kushte efektive për përmirësimin e pozitës dhe integrimin më të shpejt të pakicave nga njëra anë, e nga ana tjetër krijon obligim e përgjegjësi për faktorin politik shqiptar. Në fokusin e kësaj strategjie, me të drejtë, janë vendosur arsimi, inkuadrimi, përdorimi i gjuhës së pakicave në sektorin publik si dhe participimi politik dhe përfaqësimi në të gjitha instancat shtetërore dhe e gjitha kjo në pajtueshmëri me ligjet në Mal të Zi. Pikërisht ligjet, përmirësimi dhe zbatimi i tyre na bëjnë të jemi skeptik e të mendojmë në vijueshmërinë e praktikës zbatuese në lidhje me këtë çështje. Ndaj, më të drejtë shqiptarët, kësaj radhe, duhet te mobilizohen e të artikulojnë këresat unike e profesionale të tyre. Aq më tepër kur bartës të aktiviteteve për realizimin e qellimeve strategjike të përmendura janë përcaktuar Ministria për të Drejtët e Njeriut dhe të Pakicave në të cilen ministri është nga radhet e partive shqiptare, Kuvendi i Malit të Zi, ku kemi një deputet për hasret, Këshilli kombëtar i Shqiptareve në Mal të Zi. Natyrisht barra kryesore u takon të përmendurve, si përfaqësues të zgjedhur nga populli, por nuk lirohen nga përgjegjësia as partitë politike shqiptare, as pushtetet vendore në Ulqin, Tuz, Tivar, Rozhajë, Plavë apo Guci, as sektori civil e shoqatat e ndryshme që merren me ruajtjen e indetitetit dhe kulturës shqiptare në këto troje.