Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Ilir Meta ishte i pranishëm në ceremoninë përkujtimore të 100-vjetorit të Luftës historike të Koplikut, të zhvilluar nën kujdesin e veçantë të Kreut të Shtetit, duke nderuar heroizmin dhe sakrificat sublime të 77 dëshmorëve të kësaj beteje heroike për liri dhe mbrojtje të trojeve shqiptare nga coptimi.
Me këtë rast historik Kreu i Shtetit shqiptar vlerësoi me Titullin “Kalorës i Urdhrit të Skënderbeut” Deli Meta Çunmulajn (pas vdekjes) “Për veprimtarinë e tij atdhetare si komandant i shquar në Luftën e Koplikut (1920). Me urtësi, trimëri, pushkë dhe penë udhëhoqi luftëtarët e Hotit dhe Malësisë së Madhe në betejat për pavarësi dhe mbrojtjen e trojeve kombëtare”.
Ndërsa Zef Prelë Martinin (pas vdekjes) Presidenti Meta e nderoi me “Dekoratën e Artë të Shqiponjës” si “Birit të shquar të Hotit e Malësisë së Madhe, i cili nuk kurseu jetën e vet për lirinë dhe mbrojtjen e trojeve shqiptare. Legjendë e heroizmit, qëndresës e trimërisë në Luftën e Koplikut (1920). Shembull i lartë vetëmohimi e atdhedashurie për gjithë shqiptarët, veçanërisht brezat e rinj”.
Gjithashtu me Dekoratën e Artë të Shqiponjës u vlerësua edhe Sulejman Bajram Ramçaj, me të njëjtin motivacion edhe Luc Nishi Dedvukaj si: “Atdhetarin e ushtarakun e shquar që luftoi heroikisht dhe u flijua në Luftën e Koplikut (1920). Prijësit të luftëtarëve të Malësisë së Madhe në betejat e shumta për moscopëtimin e trojeve shqiptare, bashkimin kombëtar dhe mbrojtjen e shtetit shqiptar”.
Ndërsa me Titullin “Mjeshtër i Madh” Presidenti Meta çmoi zotin Rrok Gjelaj “Për mjeshtërinë e lartë artistike në interpretimin e shumë këngëve dhe melodive popullore, në ruajtjen dhe përsosjen e vlerave të traditës e trashëgimisë kulturore të Malësisë së Madhe. Për shërbimin e çmuar dhe aftësitë drejtuese në dobi të interesit të bashkëqytetarëve”.
Në fjalën e tij gjatë ceremonisë solemne, Presidenti i Republikës u shpreh:
“Të nderuar motra dhe vëllezër të Malësisë së Madhe dhe të Qarkut të Shkodrës,
Të nderuar miq të shoqatës Kulturore ‘Kënga Jonë’,
E nderuar Kryetare e Bashkisë së Shkodrës, zonja Ademi dhe të gjithë përfaqësuesve të pushtetit vendor e të institucioneve,
Shumë të dashur vëllezër malsorë që keni ardhur nga Tuzi dhe nga Mali i Zi sot këtu me ne,
Të nderuar miq dhe të ftuar!
Jam i lumtur që ndodhem sot në Malësinë e Madhe, në këtë kështjellë të pamposhtur e të përjetshme të atdhedashurisë dhe të patriotizmit tonë.
Këtu ku betejat për mbrojtjen e trojeve të të parëve kanë qenë lajtmotivi i vetë jetës së burrave të kësaj toke, dhe ku virtytet e banorëve janë po aq të shndritshme sa majat e maleve të tyre që prekin qiellin.
Bashkësia e vlerave njerëzore dhe virtyteve të Malësisë së Madhe si besa, nderi, burrëria, bujaria, trimëria dhe mbi të gjitha atdhedashuria janë të njohura brenda dhe jashtë vendit.
Janë të njohura nga miqtë, por akoma më shumë nga armiqtë e këtij vendi.
Malësia e Madhe ka qenë gjithmonë arena e përjetshme të patriotizmit dhe luftërave për liri!
Heroizmi i kësaj treve dhe devotshmëria për lirinë do të shprehej aq bukur në vargjet e poezisë ‘Nëna Shqiptare” të shkruar njëqind vjet më parë, të cilin poeti Rexh Velaj sapo na e recitoi:
‘Ku luftojnë vllaznit e mi,
për liri t’bukrës Shqypni!’
Pra bëhet fjalë gjithmonë për betejat e kësaj toke.
Shtatë bajrakët e Malësisë së Madhe nuk e ulën kurrë pushkën dhe kokën para asnjë pushtuesi.
Hoti, Gruda, Kelmendi, Kastrati, Shkreli, Trieshi dhe Koja luftuan deri në sakrificat më sublime për identitetin, gjuhën, flamurin dhe trojet e të parëve, pavarësisht vendimit të dhunshëm të Konferencës së Londrës.
Ne krenohemi me Malësinë e Madhe, për heroizmin shekullor, eposin, identitetin dhe mesazhet e shqiptarisë që ka përcjellë brez pas brezi!
Gjurmët mijëvjeçare të qytetërimit të lashtë të popullit tonë shfaqen shumë mirë jo vetëm në qytetin e Shkodrës, por edhe në Kastrat, Hot, Koplik, Kelmend e Rrjoll.
Po ashtu kontributi i dinastisë së Balshajve do të shquhej në luftërat e mëdha të shqiptarëve nën udhëheqjen e Skënderbeut.
Malësia e Madhe ngeli vatër e luftërave dhe përpjekjeve shqiptare edhe përgjatë pushtimit të gjatë osman.
Prijësit e tyre si Dedë Gjo Luli, Çun Mula, Smail Martini, Baca Kurti, Dodë Preçin, Vatë Marrashin, Zyber Bajraktarin, e shumë të tjerë do të ishin në front të Luftërave të Lidhjes së Prizrenit.
Gjatë pushtimit 5-shekullor Malësia e Madhe do të shquhej për qëndresën dhe shpirtin e pamposhtur në të gjitha kryengritjet e shqiptarëve kundër pushtuesve osmanë ku më të fundit i udhëhiqte vetë Prek Cali.
Për të ardhur tek epopeja e ndritur e kryengritjet për pavarësi me ngritjen e flamurit të Gjergj Kastriotit në Deçiç dhe Memorandumin e Gërçës për autonomi të plotë.
Pas pavarësisë, në periudhën më të vështirë e më rraskapitëse për shtetin shqiptar, për të ardhmen e tij, pra në vitet 1912 e deri në vitin 1920, Malësia e Madhe do të ishte një ndër fushat e betejave më të rëndësishme dhe më vendimtare të luftërave për mbrojtjen e kufijve veriorë kundër shovinistëve fqinjë dhe planeve djallëzore të faktorëve të huaj për ta coptuar Shqipërinë!
Përmasa e lavdisë së Luftës së Koplikut të vitit 1920, të cilën sot kemi ardhur ta nderojmë në mënyrë të veçantë, është e së njëjtës rëndësi dhe madhështi me Kryengritjet Dibrane të udhëhequra nga trimi Elez Isuf Ndreu dhe me vetë Luftën e Vlorës si lufta finale për çlirimin e e trojeve shqiptare.
Kjo kryengritje është finalizimi i përshkallëzimit të luftrave 10-vjeçare ndaj shovinistëve serbo-malazez për t’i mbajtur trojet tona autoktone të paprekura dhe brenda atdheut.
Pas rënies së kështjellës së Rozafës në vitin 1479 në duar e osmanëve, Lufta e Malësisë së madhe ka hyrë në historinë shqiptare si e para luftë që u organizua drejtpërdrejti nën miratimin e një qeverie shqiptare, sikurse ishte ajo e dalë prej Kongresit të Lushnjës vetëm disa muaj më parë.
Në kohët më të vështira Shqipërisë nuk i kanë munguar burrat e përgjegjshëm dhe patriotë për t’u bashkuar dhe për t’i dhënë jetë kombit dhe ëndrrës për ta mbrojtur Shqipërinë e për ta bërë atë të fortë!
Është e rëndësishme të vlerësojmë se në krah të luftëtarëve vendas dhe krye të drejtimit të asaj qeverie, të Sulejman Delvinës, ishte ministri i saj i Brendshëm Ahmet Zogu, i cili së bashku me patriotin e madh Bajram Currin, ndërkohë që imzot Luigj Bumçi, Luigj Gurakuqi dhe At Gjergj Fishta po zhvillonin në të njëjtën kohë malësorët luftonin trimërisht këtu, një politikë diplomatike në Lidhjen e Kombeve.
Në këtë qëndresë të pashembullt luftëtarët e komandantët shqiptarë nuk i kursyen heroizmin, sakrificat dhe lumenjtë e gjakut për lirinë e trojeve tona.
U luftua për çdo pëllëmbë tokë të Malësisë së Madhe.
Çdo familje, fis, katund, fshat mal e kodër ka shkruar me gjak historinë e qëndresës së vet dhe të shtetit tonë.
Lufta e Koplikut ishte shembull i përkryer i vetëmbrojtjes dhe i qëndresës popullore në çdo fshat duke filluar nga Hoti e Kastrati dhe duke u përhapur si rrufe në Koplik, Malësinë e Madhe, Shkodër dhe më gjerë.
Revista ‘Agimi’ do të shkruante ‘Burra të pjekun, djelm të ri, myslimanë e të krishterë si bijtë të një race, të një fisi, si shqiptarë dhe vëllazën të një gjaku rrokën armët dhe dolën në fushë të nderit’.
Si në betejat më të mëdha në ndihmë të luftëtarëve të lirisë erdhën edhe gratë, siç e thotë vetë kënga:
‘Krisi pushka në dhe të thatë
Në Koplik kanë ardhë dhe gratë…’
Ne sot përkulemi me nderim të thellë para heroizmit të 77 dëshmorëve të Luftës së Koplikut, të cilët derdhën gjakun për mbrojtjen e lirisë së trojeve shqiptare dhe për moscopëtimin e shtetit tonë.
Kujtojmë me nderim dhe krenari çdo betejë e sakrificë të popullit të Malësisë së Madhe e të gjithë Shkodrës si dhe prijësit Deli Meta, Luc Nishi, Zef Prel Martini, Palok Traboini, Tom Nikoll Hasanaj, Kolë Maçi, Gjok Doçi, Prek Cali, Dedush Marrashi, Sylço Beg Bushati, Zef Serreqi, Hamit Gjylbegu e shumë komandantë të tjerë, të cilët koha në dispozicion ma bën të vështirë t’i përmend.
Por dua t’ju premtoj se ne do t’i rikthehemi sërish edhe kësaj beteje, edhe të gjitha kontributeve që kanë dhënë të gjithë ata burra trima, të cilët i dolën zot vatanit në momentin më të vështirë.
Sot si President të Republikës, po dekoroj ushtarakun e madh Lucë Nishi Dedvukaj, kryetrimin Zef Prel Martinin, dëshmorin e kombit Selman Bajram Ramçaj si dhe komandantin e forcave vullnetare të Malësisë së Madhe, kapedanin Deli Meta.
Falënderoj studiuesit e historianët e kësaj lufte për ndihmën në përzgjedhjen e tyre, si dhe i ftoj në bashkëpunime të mëtejshme për ndriçimin e historisë dhe figurave të tjera të shquara të saj!
Gjithashtu më duhet t’ju them se përkujtimet e betejave të vitit 1920 si Lufta e Vlorës, Lufta e Dibrës dhe sot ajo e Koplikut u ndihmuan nga personalitete dhe veprimtarë të shoqërisë civile, studiues, shkencëtarë, akademikë dhe historianë të pavarur.
Kjo tregon një rritje të përfshirjes dhe ndërgjegjësimit të kësaj shtrese të nderuar në zhvillimet e shoqërisë shqiptare, e sidomos me qëllim mirëedukimin e brezit të ri me ndjenja atdhetare.
Si President i falënderoj të gjithë për mbështetjen.
Me këtë rast kam zgjedhur për vlerësim, krahas figurave të shquara të historisë, edhe aktivistin dhe artistin e shquar Rrok Gjelaj.
Nderimi më i madh që mund t’u bëjmë heronjve dhe dëshmorëve të Atdheut është të mbajmë lart aspiratën për një Shqipëri të lirë dhe demokratike, ta bëjmë vendin tonë të dashur për të jetuar, t’u sigurojmë të ardhme europiane fëmijëve tanë këtu, t’i mbjellim e t’i lulëzojmë fushat e kodrat tona, për të cilat është derdhur aq shumë gjak e janë kryer aq shumë sakrifica nga të parët tanë.
Të mos lejojmë të shtypemi nga padrejtësia shoqërore, apo të vuajmë nga varfëria e pamerituar, nga dhuna shtetërore apo dhe nga papërgjegjshmëria e individëve që abuzojnë me pushtetin.
Sot jemi në një betejë për standarde europiane zgjedhjesh të lira, për liri mendimi e shprehje dhe për një ekonomi konkurruese e më përfshirëse që garanton mirëqenien e të gjithë shqiptarëve.
Vetëm demokracia dhe sovraniteti i popullit janë garancia për mbrojtjen e përhershme të sovranitetit të Atdheut dhe të interesave kombëtare.
Le të jetë shembulli i qëndresës së Kryengritjes së Koplikut një burim frymëzimi për shoqërinë e sotme e sidomos për të rinjtë për t’u përballur me sfidat e kohës.
Dhe njëkohësisht le të punojmë së bashku që të rrëzojmë çdo pengesë për të ardhmen evropiane të Shqipërisë!
Ju uroj gëzuar 100-Vjetorin e Luftës së Koplikut!
Lavdi përjetë dëshmorëve të Atdheut!
Paqe, lumturi e mirësi në vatrat tuaja!”