Cila gjuhë është më e vjetër…?


Në thelb shqiptarët kanë rrënjë stërgjyshore në Ballkan, që shkojnë shumë më larg se të çdo populli sllav i zonës, dhe janë ndoshta bashkëkohorë me ardhjen e proto-grekëve. Edhe pse shumë nga sllavët e jugut pa dyshim kanë prejardhje lokale që datojnë në të njëjtën periudhë, gjuhët e tyre mbërritën shumë, shumë më vonë

Shkruan: Astrit Lulushi / Uashington

Kjo nuk është gjithmonë një pyetje që mund t’i përgjigjesh, por bëhet e lehtë kur specifikohet “në Ballkan”. Gjuha shqipe është pasardhëse e mundshme i një dialekti të panjohur paleo-ballkanik (përgjithësisht supozohet të jetë ilir. disa thonë pellazg) që flitej në atë zonë në lashtësi, dhe si e tillë ka të ngjarë të jetë disi e lidhur ngushtë me greqishten dhe frigishten (ndoshta edhe armenishten). Sllavët nuk erdhën deri në vitet 500, duke folur një gjuhë që ishte stërgjyshore të paktën për gjuhët sllave jugore perëndimore, që përfshin serbishten; pema e vërtetë familjare është e ndërlikuar dhe disa kanë propozuar që më mirë të ndahet në Stokaviane, Kajkaviane dhe Çakaviane dhe të gjithë regjistrat e standardizuar të asaj që ende akademikisht njihet si serbo-kroatisht vijnë nga dega Stokaviane, ndërsa sllovenia është më e lidhur me Degën kajkaviane, e cila flitet më së shumti në Kroaci. As që do të përpiqem të hyj në etnogjenezën e ndërlikuar dhe të gjatë të bullgarëve dhe maqedonasve sllavë, apo dakëve të para-romanizuar që sigurojnë pjesën më të madhe të ADN-së në rumunët modernë dhe moldavët.

Në thelb shqiptarët kanë rrënjë stërgjyshore në Ballkan që shkojnë shumë më larg se çdo popull sllav i zonës, dhe janë ndoshta bashkëkohorë me ardhjen e proto-grekëve. Edhe pse shumë nga sllavët e jugut padyshim kanë prejardhje lokale që datojnë në të njëjtën periudhë, gjuhët e tyre mbërritën shumë, shumë më vonë.
Është qesharake kur serbëve u pëlqen të postojnë “artikuj” ose “hulumtime” mbi këtë çështe. A thua se nuk e dinë se çfarë do të thotë paragjykim dhe mohojnë popullin e vërtetë autokton dhe historinë e tyre. Shqip flitet vetëm në një zonë të vogël të përqendruar të Ballkanit. Ndërsa gjuhët me bazë sllave ose ruse janë të përhapura në Evropë.

Nëse kemi gjuhë me bazë ilire kundrejt gjuhëve sllave në Ballkan, përgjigja e shkurtër është shqipja. Përgjigja e gjatë është se për shkak se të dyja janë degë të gjuhës PIE, mund të pretendohet që tjetra të huazojë dhe anasjelltas, fjalët me rrënjë të përbashkët. E njëjta vlen edhe për sllavisht kundrejt rumune. Ekziston teoria e protodegëve dako-ilire që krahason fjalët para latine jogreke dhe josllave, shqipe (pasardhës ilire) dhe rumune (pasardhës dakë). Përafërsisht 10% ndajnë të njëjtën rrënjë. Megjithatë, kur të gjitha janë pasardhëse të PIE, si përfundojnë këto dy kombe (shqiptare, rumune) të rrethuara nga kombet sllave?!

Shqipja është mijëra vjet më e vjetër.
Toponimet sllave thjesht pasqyrojnë pushtimet dhe hegjemoninë kulturore mbi shqiptarët vendas. Turqit sunduan mbi trojet tona për më shumë se 500 vjet. Populli autokton është ai që emërton toponimet, pastaj vijnë pushtuesit dhe krijojnë versionet e tyre që të mund të mbijetojnë. Shumë toponime në Turqi janë turqisht, por dihet se ata janë pushtues të Anadollit (me rreth 15% të gjurmës gjenetike) dhe ka prirje që gjuha dominuese të bëhet gjuhë e klasës sunduese. Ngjashëm është me arabishten në Afrikën e Veriut.